par ETA-k borroka armatua bertan behera utzi du duela hiru hilabete. Karia horretara hedabide gehienek gaitz baten amaiera aipatu izan dute, erakunde armatuak eragindako biktimen kopurua oroituz. Besterik izan ez balitz bezala. Dimentsio bakarreko fenomenoa izan balitz bezala. Alta ETA ezin da eragin dituen biktimekin laburbildu. ETA ez da soilik borroka molde bat edo estrategia bat izan, ez da bakarrik erakunde bat izan. Bost hamarkadetan zehar askoz ere gehiago izan da. Batzuentzat gauza bat eta beste batzuentzat kontrakoa, garai bateko nahiz besteko ondorioen irakurketak bezala.
Bizipen pertsonalen aldetik begiratzen badiogu, ETA dudarik gabe, sufrimendu latzaren iturria izan da, batzuen eguneroko bizian mehatxu jasangaitza eta beldurra sortzen zituen kaputxadunen banda krudela baizik ez. Bainan alderantziz eta aldi berean, euskal herritar frangorentzat iragan hamarkadetan eta gaur arte, erabateko engaiamendu altruista bideratzeko abentura arriskutsua izan da, usu dramatikoa. Batzuen herra eta besteen ohore eta duintasuna. Bizia emaiteko arrazoina bezainbat bizia kentzeko baimena. Espainiari edota “demokrazia gazteari” eraso justifikatu ezina. Jasandako umiliazio eta zapalkuntzari gogor erantzuteko arma legitimoa.
ETA arazo morala eta etikoa izan da askotan eta jende askorentzat. Gisa berean, hainbat torturatzaile, txibato eta militar faxisten garbitzeaz pozteko aukera ere. Europa oso-an paralizaturik gertatu zen zentral nuklear bakarra da ETAren ondorioetarik bat. Politika ikerlari askorentzat iraganetik iraun zuen konpondu gabeko anakronismo tragikoa zen borroka armatua. Beste batzuek aztertu izan dute euskal abertzaletasun modernoa piztu eta hedatzeko fenomeno sozial zabala, atxikimendu politiko eta identifikazio afektibo-kulturala sortu zuen erresistentzia sinboloa eta espainol Estatuko xoko guzietatik etorri imigrante andana frankismoaren beltzean abertzale bilakatzeko mekanismo azkarra. Abertzale borrokarako gogoa eta kuraia pizteko eta elikatzeko jarduera izan da ETA-rena eta ez soilik indarkeria erabiliz baizik eta beste arlo eta molde ainitzetan ere: “denek eman behar dugu zerbait, bakar batzuek ez dezaten dena eman…”esaldiaren ildotik. Bainan abertzaletasuna zabaldu zuenak, beste garai batean, espainol nazionalismoari hauspo lana ere egin zion biktimizazio fenomenoa alderantziz funtzionatzen hasi zelarik. Txiki eta Otaegiren martirioak euskal jendartea inpaktatu zuen ikaragarri bainan hogeita bi urte berantago M. Angel Blancorenak beste hainbeste eragin zuen. Garai batean euskaldunen nazio askapen borroka nazioartean ezagutarazteko tresna izan zen ETA, ezkerreko mugimenduen artean sustengu zabalak bilduz. Espainol Estatuak Europari begira zernahi aldrebeskeria (tortura, ilegalizazioak, auzi politikoak) gordetzeko aitzakia gisa ere aspaldidanik erabiltzen ikasi zuen.
Batzuek estrategia baten zerbitzuko tresna zorrotza eta eraginkorra zuten ETA, trantsiziotik hona besteak beste, egoeraren normalizazioa oztopatzeko eta beraz burujabetza eta lurraldetasun arazoak gori gorian atxikitzeko. Parean, funtsezko arazo politikoak saihesteko estakurua zuten besteek. Alderdi batzuentzat hauteskundeetan lehiatzeko gai gogokoena zen. Beste batzuentzat, ilegalizatuak eta hauteskunde eremutik erabat kanpo gelditzeko kausa. Ahantzi gabe, ETA kondenatzen zuten bitartean, Madrileri begira zeharkako xantaia bezala erabiltzen zutenak ere.
Hori guztia eta beste gauza askoren izena izan da ETA. Gauza itsusiak eta ederrak, humanoak eta politikoak, anekdotikoak nahiz historikoak. Euskal Herriko jende gehienentzat “betidanik” bazen ETA. Orain desagertzera doa eta lasaitzea, kexak ala nostalgia zerbait utziko ditu. Nork daki zer izanen ote den ETA-rik gabeko Euskal Herria? Irekitzen zaigun kapitulua esperantzagarri bezain konplexua dugu, borroka eta konfrontazio demokratikoz betea hain segur eta agian odol eta malkorik gabeko garai berriak lehengokoa baino emankorragoa izanen da.
Hebdomadaire abertzale