Zuberoako trajeria / pastorala katoliko sortu zen eta luzaz hola iraun du, sainduak ospatuz. Baina XX. mende erditik laikotuz etorri zaigu, inguruko jendartea bera bezala. Haatik Ongiaren eta Gaizkiaren arteko borroka beti bere baitan dakar usaiako hiztegiaren azpian, «Türkak» eta «Kiristiak» kontrajarriz. Hiztegi horrek dagoeneko zentzurik ez du, joana den garai batekoa da, beraz ene ustez denbora hartan uztekoa. Eiki, otoman inperio erraldoiak Europa giristinoa zinez mehatxatzen zuen mendeetan sortu zen. Aldiz inperio hori eroria da duela mende bat, lehen mundu gerla galdu ondoan, aleman eta austriar inperioekin batera.
Halere turkoen aurkako aiherrak iraun zuen bi mundu gerlen artean, zeren gure aitaitak horien aurka borrokan ari izanak ziren, bereziki 1915ean Dardaneletako itsasartean, britainiarrekin uztarturik, huts egin zuten eraso luzean. Haatik bigarren mundu gerlaren ondotik, Turkia ez baitzen hartan sartu, «kiristi» eta «türken» arteko borroka zaharrek ez züten gehiago publikoa berotzen, eta pastorala nekez berpiztu zen. Beharrik Etxahun-Irurik hats berri bat eman zion heroi euskaldunei atea irekiz orduraino bazter utzi zituen antzerti horretan. Geroztik europarren arteko borroka laikoak antzezten ditu, gutiz gehienetan euskaldunon eta gure etsaien artekoak.
Europa oraino giristinoa ote da? Ez zait iduri, eta nahiz europarren apostasia horrek pena ematen didan, uste dut trajeriako hiztegia araberan aldatu behar dugula, gaurko egoerari egokitu.
Bi etsaiak nola deitzen ahal genituzke? «Onak» eta «Gaiztoak»? Moralistegia zait, eta subjektiboa. «Baikorrak» eta «Ezkorrak» deitzea berriz oso abstraktoa.
Hiztegi arbitrario guzia bazter utzirik, goazen beraz errealismo hutsaren bidez, alderdi bakoitzari bistakoa den izena ematera: ate urdinetik urdinez jantzirik jalgitzen direnak «Urdinak» deit genetzake, besteak ordea «Gorriak», araberako ezaugarriekin baitabiltzala. Nik bederen hola eginen dut.
Bide horretarik, logika osoz, «türk andereak» (eta ez «türketak») «andere gorriak» bilaka laitezke, ate bat irekiz aurkarien mezulari eta urgazle jalgi laitezkeen «andere urdinen» taldeari.
Alde horretarantz urrats bat egin genuen 2021eko pastoralean, Ürrüstoi-Larrabilen, «dantzari urdinak» agertu baitziren lehentze «satanen» parean. Kritika daiteke, baina tradizio guziek hastapen bat ukan dute: «satanik» ez zuen luzaz eduki trajeriak, Frantziako Iraultza denboran agertu ziren, beharbada 1796an Ürrüstoin, Prodiga delako antzerkian. Eta iduriz Eliza katolikoak gaizki hartu zituen satan debru horiek…
Abdelkader trajeriako heroi musulmana «Urdinen» buru agertu zitzaigun. Hautua zinez errex eta naturala izan zitzaidan: Abdelkader bere herrian zabilan, hango jendea, fedea eta legea zainduz Frantziako soldadu galtza-gorrien oldarretik. «Türken» artean sartu banu, hüts handia eginen nüen jüstiziaren aurka eta nire kontzientziaren aitzi. Jaun hori ez zen halere «Kiristia». Sinpleki gizon zuzen bat zen, denen anaia, haurridea, senidea, eta hartze zuen tokian jarri dut ene ustez. Ez dut horregatik legerik hautsi: alderantziz legearen funtsa bete dut, tokiz kanpo gelditua zen hiztegi zaharra berrituz. Giristino guziak ez dira Urdinak, ez eta musulman guziak Gorriak, hortik urrun, beraz jende bakoitzari berea zor zaio.
Indépendant, sans pub, en accès libre,
financé par ses lecteurs
Faites un don à Enbata.info
ou abonnez-vous au mensuel papier
Les temps sont difficiles, et nous savons que tout le monde n’a pas la possibilité de payer pour de l’information. Mais nous sommes financés par les dons de nos lectrices et lecteurs, et les abonnements au mensuel papier : nous dépendons de la générosité de celles et ceux qui peuvent se le permettre.
« Les choses sans prix ont souvent une grande valeur » Mixel Berhocoirigoin
Cette aide est vitale. Grâce à votre soutien, nous continuerons à proposer les articles d'Enbata.Info en libre accès et gratuits, afin que des milliers de personnes puissent continuer à les lire chaque semaine, pour faire ainsi avancer la cause abertzale et l’ancrer dans une perspective résolument progressiste, ouverte et solidaire des autres peuples et territoires.
Chaque don a de l’importance, même si vous ne pouvez donner que quelques euros. Quel que soit son montant, votre soutien est essentiel pour nous permettre de continuer notre mission.
Pour tout soutien de 50€/eusko ou plus, vous pourrez recevoir ou offrir un abonnement annuel d'Enbata à l'adresse postale indiquée. Milesker.
Si vous êtes imposable, votre don bénéficiera d’une déduction fiscale (un don de 50 euros / eusko ne vous en coûtera que 17).
Independentea, publizitaterik gabekoa, sarbide irekia, bere irakurleek diruztatua
Enbata.Info-ri emaitza bat egin
edo harpidetu zaitezte hilabetekariari
Garai gogorrak dira, eta badakigu denek ez dutela informazioa ordaintzeko ahalik. Baina irakurleen emaitzek eta paperezko hilabetekariaren harpidetzek finantzatzen gaituzte: ordaindu dezaketenen eskuzabaltasunaren menpe gaude.
«Preziorik gabeko gauzek, usu, balio handia dute» Mixel Berhocoirigoin
Laguntza hau ezinbestekoa zaigu. Zuen sustenguari esker, Enbata.Info artikuluak sarbide librean eta urririk eskaintzen segituko dugu, milaka lagunek astero irakurtzen segi dezaten, hola erronka abertzalea aitzinarazteko eta ikuspegi argiki aurrerakoi, ireki eta beste herri eta lurraldeekiko solidario batean ainguratuz.
Emaitza oro garrantzitsua da, nahiz eta euro/eusko guti batzuk eman. Zenbatekoa edozein heinekoa izanik ere, zure laguntza ezinbestekoa zaigu gure eginkizuna segitzeko.
50€/eusko edo gehiagoko edozein sustengurentzat, Enbataren urteko harpidetza lortzen edo eskaintzen ahalko duzu zehaztuko duzun posta helbidean. Milesker.
Zergapean bazira, zure emaitzak zerga beherapena ekarriko dizu (50 euro / eusko-ko emaitzak, 17 baizik ez zaizu gostako).