Azken urteetan ohitura bihurtua zena, aurten ez da gertatu Baionako besten hasieran. Herriko Etxeko balkoitik ez da bertsorik kantatu. Bertsoa kentzea bera baino garrantzitsuagoak dira bertsoa kentzeari buruz eman diren azalpenak.
Iazko bertsoak Herriko Etxearen eta, bereziki, auzapezaren haserrea eragin omen zuen, bertsolariak ostalarien alde kantatu zuelako, Herriko Etxea kritikatuz. Bistan denez, ofizialki ez da hori bertsoa kentzeko arrazoia.
Hori izan ote da, ordea, motibazioa?
Hala bada, horrek erakusten du Baionako Herriko Etxeak – eta auzapezak – ez dakitela zer den bertsoa; bertsoa, berez, kritikarako tresna ere baita. Yves Ugalde Baionako kultura arduradunak erantzun zion Berria egunkariari, beste azalpen batzuk emanez, nahiz eta beti aipatu “iaz” ohartu zirela arazo horiez.
Lehenik dio bertsoak ez diola besta izpirituari erantzuten. Jakin beharko luke, ordea, herriko besta anitzetan, bazkarietan edo ekitaldietan eskatzen zaiela bertsolariei agur bat-edo. Bai, bertsoak bestarekin badauka lotura zuzena.
Bigarrenik dio (iazkoaz ari da) “ez zela melodikoki perfektua”. Hor ere, jakin beharko luke bertsolariari ez zaiola bereziki galdetzen kantari ona izatea.
Aipatu du ere “oihartzunarekin arazoak” izaten direla (hori bertsoarekin bezala, kantuarekin ere izanen da, eta beharbada makurrago oraino).
Laugarrenik, argudio zentzugabe bat: “zaila dela inprobisazio aldetik prest izatea”.
Eta azkenik, ostikada euskarari: «Gaskoiarena kartsuagoa da, hizkuntza bera ulertzen errazagoa da hizkuntza latinoa baita, publikoak berriz hartzen du». Yves Ugaldek, ahalke izpirik gabe, erakutsi du bertsoaz tutik ez dakiela. Ez litzateke ausartuko gisa bereko ergelkeriak erratera errugbiaz edo futbolaz. Baina bertsoarekin eta euskal kulturarekin irrigarri gelditzea ez zaio inporta.
Kezkagarria da kultura zinegotzi baten aldetik. Horrek erakusten du zein urrun ikusten duten eta zein axola guti duten euskararentzat edota euskal kulturarentzat.
Aipatu du Baionako Herriko Etxeko balkoia ez dela lekurik eta mementorik hoberena bertsolarientzat. Ez du, ordea, proposatu bertso saio bat antolatzea Baionako besten egitarauaren baitan: lekua, mementoa eta formatua egokiagoak lirateke. Erabakia bestelakoa izan da, eta azalpenak araberakoak.
Funtsean, erabaki horren gibelean ez ote dago publiko baionesak eta hainbat zinegotzik euskarari dioten mespretxua? Euskara egon bedi bere zokoan, ahal bezain ahul, baina plaza nagusira heltzen den bezain laster, begien bistatik kendu nahi dute.
Euskara egon bedi bere zokoan,
ahal bezain ahul,
baina plaza nagusira
heltzen den bezain laster,
begien bistatik kendu nahi dute.
Euskararen eta euskaldunenganako mespretxu berak gidatzen du CGT sindikatuak LABen aurka duen herra ere. Udazkenean izanen diren hauteskunde sindikaletan aurkeztea debekatu nahi dio CGTk LABi, eta hori lortzeko asmoz aurkeztu du errekurtsoa. Salaketaren arrazoietarik bat da LABek euskarari ematen dion lekua; eta bestea LAB (Ipar) Euskal Herrira “mugatzen” dela, ez dela “errepublikanoa” (hots, frantsesa). Betiko leloa da. 200 urte hauetan Frantziak berdin segitzen du: euskara ez dezake jasan.
Horra termometroa, ikusteko zer kalapita sortuko den etorriko den Helep edo hiri elkargoan, euskara ofiziala izatea mahai gainean jarriko denean. Frantziak eta bere aldeko horiek guztiek trabak baizik ez dituzte ezarriko.
Bertsoarena eta CGTrena egun hauetako bi anekdota dira, bakoitza bere eremuan eta bere berezitasunekin. Biek erakusten dute giro orokorrago bat. Biek erakusten dute nahi dutela euskara marginala eta indioen erreserba batean bezala izatea, eta hor mugatzea.