par 
Joana Urbistondo, ELBn lurrari buruzko lan saileko kidea eta Maryse Cachenaut, Lurzaindiako kidea
Ezin onartuzko prezioan egiten den laborantxako lur saltze bat salatzen dugu berriz ere ELB eta Lurzaindiak. Gure lan tresnaren zaintzeko borroka beti eta gogorragoa da eta France Domaines*-ek egiten dituen estimazioengatik bide hau oraindik zailagoa dugu. Berriz ere laborantxaren balioaz arrunt deskonektatua den prezioa dugu hemen eta espekulazioaren hazten da.
Kanboko eremu huntan, 2 hektara laborantxako lur saltzera eman dira 88 500 eurotan, hau da 43 500 €/ha !! ELB eta Lurzaindiak Saferari segidan galdegin diote preanpzioz joaitea, ontasunaren estimazioa berri bat eginez. Saferak preanpzioz joaitea onartu du eta estimazio berria 16 000 €/ha izan da : hiru aldiz seurik lur hunen balioa !
2013an ekintza bat eraman ginuen jadanik lur hauen saltzea oztopatzeko (orduan 410 000€ saltzen ziren, etxea barne). Jabeak saltzetik kendu zituen eta erosle gaiari alokatu zituen. Saltzea bururaino eramaitera entseatzen da berriz.
Preanpzioa, prezioaren berrikusteko paradarekin, tresna eraginkorra izan daiteke laborantxako lurretan egiten den espekulazioari buru egiteko. Bainan prezioaren estimazio berriak laborantxako errealitatearekin deus ikusteko ez badu, lurraren zaintzearen kontrako tresna lanjerosa bihurtzen da.
Ez da lehen aldia France Domaines hola jokatzen dela:
- Bidarrain, 4,5 ha laborantxako lur 45 000€/ha salgai ziren, Saferak 10 000€/ha estimatu ditu eta Domainesk 13 000€/ha zuzendu ;
- Larresoron, erreka bazterreko 2 ha lur, sasituak eta zuhaitz ttipiz betea, lur berritzekoa, 20 000€/ha estimatu ditu Domaines egiturak;
- Donamartirin, etxalde bat (etxea eta 14 ha lur), 198 000 eurotan salgai, 135 000 eurotan estimatu du Saferak, Domainesk berriz ere prezioa goratzen ziolarik 167 000 eurotarat.
France Domaines-ko buruzagieri bilkura bat galdegin diegu, lurren estimatzeko erabiltzen duten metodoa jakiteko eta laborantxako balioarekin den desberdintasunaz mintzatzeko. Bilkura hori errefusatu daukute. Safer-ako Komite Teknikoko kide da France Domaines bainan badu urteak ez duela bilkuretan parte hartzen.
Egiturak hunek duen usaiako argudioa da inguruan egiten diren saltzeen bana bestekoan oinarritzen dela. Jakin nahi ginuke zer saltze mota kondutan hartzen duen holako prezio goretarat heltzeko. Gainera, saltzeak beti eta karioago direnez, bana bestekoaren sistimak prezioak beti goiti tiratzen ditu eta Domaines-en estimazioak ere bide berdinetik. Hauek segitzen baititu sistematikoki Saferak, ez da gehiago prezioen gorakadaren zaintzeko tresna, gorakda legitimatzen du aldiz.
Laborariendako, lurra lan tresna da, ez da diru baztertzeko edo xahutzeko bidea : laborantxak sortzen duen balioaren heineko prezioa ukan behar du lurrak.
Konparatzeko, Euskal Herrian laborantxako lurra 110€/ha alokatzen da. Prezio hau legez finkatua da (prefetak hartu neurri baten bidez) eta gehiago galdegina delarik, etxetiarrak auzitegira joan daitezke, irabazteko segurtamenarekin. Horrela, bere lan bizi guzian, (+/-35 urtez) hektara bat alokatzen duen laborariak bataz beste 3850€ pagatuko du. Oinarri horrekin, Kanboko lur haueri doakionez, lau belaunaldi behar litaizke laborantxatik ordaintzeko sal prezioa. Lehen aipatu dugun Larresoroko lur txarretan, kasik 200 urte behar litaizke !
Egoera hau ezin jasana eta ezin onartuzkoa da. Laborantxako lurraren zaintzeko borroka aski gogorra da izaite publikoko egiturek traba gehiago ezarri gabe. Aspaldiko urtez, Euskal Herriko laborantxak indar haundiak egiten ditu kalitatezko bideak jorratzeko, etxaldeak nonbrean atxikitzeko, ingurumenaren zaintzeko. Hau guzia, politika orokorrak kontra izanki gehienetan. Lurra gure laborari ofizioaren oinarria da. Lurraren zaintzeak gure herriarendako beharrezkoa den sektore ekonomiko bat baldintzatzen du, herritarren elikatzeko beharrezkoa den hurbileko eskaintza baldintatzen du ere.
Hitzaldietan bestalde, problematika huntaz jabetu behar dira hautetsiak. Administrazioari presioa egin behar diote ekintza guziek espekulazioaren kontra joan diten zinez. Mahain inguru zabala galdegiten dugu, Euskal Elkargoaren ardura pean, lurraz okupatzen diren eragile guziekin : laborantxako egiturak, Safer, Domaines, elkargo publikoak… Helburua da deneri erranaztea laborantxako lurraren zaintzea beharrezkoa dela, elheak zinez gauzatuz, besteak beste lur saltzeak laborantxako balioan egin diten segurtatuz.
* France Domaines, devenu Direction de l’immobilier de l’État depuis septembre dernier, communément appelé « Les Domaines », est un service de la direction générale des finances publiques, chargé d’évaluer, d’acheter, de vendre, de prendre à bail ou de concéder l’usage des biens immobiliers, appartenant au domaine public ou privé des personnes publiques. Elle réalise notamment des estimations de biens pour la Safer.
** La Safer, société d’aménagement foncier et d’établissement rural, est une société anonyme placée sous contrôle de l’État avec une mission de service public, dont la mission est d’améliorer les structures foncières agricoles, de favoriser l’installation, de lutter contre la spéculation… Elle a un pouvoir de préemption sur les transactions de biens agricoles (foncier et bâtiments)