29/06/2025

Étiquette : Basque

Articles

L’euskara interdit en 1349, comme l’hébreu et l’arabe

Ellande Duny-Pétrépar Ellande Duny-Pétré2
A l’époque, on parlait basque au nord de l’Aragon. La première loi qui interdit l’usage de notre langue est une ordonnance municipale de Huesca placée sous l’autorité de Saragosse. La langue officielle est le “romance aragonais”, parler intermédiaire entre le latin et l’espagnol. Les territoires aragonais entourant Huesca sont alors largement bascophones.
Cette ordonnance de 1349 interdit également l’usage de l’arabe et de l’hébreu dans les actes commerciaux des maquignons ou courtiers qui officialisent les transactions économiques. (…)

Euskararen aldeko Tokiko Xartaz, euskararen alde urrats berriak

Tribune Librepar Tribune Libre
EUSKAL KONFEDERAZIOA - Itsasun, 2021eko uztailaren 15an, Euskal Konfederazioak prentsa aitzinekoan oroitarazi du martxoaren 25ean Euskal Konfederazioak eta Itsasuko zenbait hautetsik euskararen aldeko Tokiko Xartaren aurkezpena herriz herri abiatua zutela publikoki azaldu zutela.
Elkarteak zehazten du urtarriletik aurkezpena 52 herritan eta 7 lurralde polotan egin dela eta bestalde Xartak proposatzen dituen engaiamenduen artean hautua egiten laguntzeko (49 opzioen artean 35 bederen hartu behar) herrietako hautetsiei zuzendu 3 bilkura tekniko antolatu zirela, maiatzaren 28, 29 eta uztailaren 5ean. Xarta izenpetzea mementoko 30 herri inguruk erabaki badute ere, elkarteak gehitzen du balitekeela hemendik abenduaren 3ra – hau da, xartak Europar kontseiluko ordezkarien presentzian ofizialki izenpetuko diren data – desmartxan herri gehiago sartzea. (…)

Denetan lotuz

Tribune Librepar Tribune Libre
Maritxu Lopepe - Kirolaria izan balitz decathlonlaria izanen zen menturaz Mixel. Antikitateko soldadogai greziarrek hamar jokotan lantzen zuten beren trebetasuna, gerlarako hoberenak izaiteko. Berrokok ere bazakien borroka baten aintzinarazteko alde batetik pusatzea ez zela aski, inplikatu den arlo guziek bazuten lotura, eraiki nahi zuen puzzla horren piezak denak. (…)
Leku desberdinetan bainan beti bide berdinari segi, aintzina hesien gainetik, pizu haundiko ametsak urrun bota nahiz, iraupen lasterketan ere zalu, kolektiboa zuela ahal bezain gora joaiteko haga... Decathlonean ez bezala, punduak ez ditu sekula beretako kondatu baizik eta herriarendako bildu. (…)

Mixel iparrorratza

Tribune Librepar Tribune Libre
Panpi Olaizola - Mixel alde frangotan eredugarria zen. Ni bezalako laborari gazte anitzek ofizio hortan sinestu dugu Mixelek eta bera bezala ELB inguruko beste aitzindari batzuk ildo berriak ideki dituztelako. Jadanik kondatu izan dut kolegio denboran lagun batzuen aitzinean kasik ahalge nintzela laborari seme nintzela errateko eta piskanaka kontzientzia hartu dut ofizio horren zentzuaz eta inportantziaz, noizbait izate hortaz zinez harro izan arte.
Arte hortan zerbait iragan da nere buruan bainan ere gure lurraldean. Laborari batzuk aldarrikatu dute ofizio hori ezinbestekoa zela eta ahal bezainbat lagunekin iraun behar zuela. Bide berriak jorratuz, Mixelekin frogatu dute gure etxalde ttipiek biharamuna zutela eta geroa gure esku hartuz biziaraziko genituela gure baserriak. (...)

Gillotina martxan

Jean-Louis Davantpar Jean-Louis Davant
Conseil constitutionnel delakoak erabaki du beraz: eskualdeetako hizkuntzen aldeko legea gutien-gutienera murriztu du, gobernuaren nahikunde motzari egokituz, eta nagusiki Hezkuntza nazionaleko ministroaren etsaigoari men eginez. Bereziki murgiltze eredua legez kanpo jarri du. Aldiz esperientziak erakusten du tokiko hizkuntzan mintzatzen ikasteko bide bakarra dela. Horretarako elebitasun arrunta ez da nahikoa frantsesaren itsaso itogarrian.
Conseil constitutionnel delakoak gure hizkuntzei gerla deklaratzen die, guri dagokigu araberan erantzutea: erabaki hori legez kanpo utz, horri bizkarrez itzul, sekula baino gehiago gure hizkuntzaren alde lanean eta borrokan segi, ikastola sustenga, estatu gabeko nazioen aliantza tinka, helegitea jar Europako epaitegi gorenan, baita ONUren inguruko erakundeetan. (...)

Quelques secondes et une éternité

Rémi Rivièrepar Rémi Rivière
Le 18 février 2010, le procureur de la Cour d’appel de Pau interroge Mixel Berhocoirigoin sur ses revenus. Il risque jusqu’à un an de prison et 15.000€ d’amende pour prétendre créer une Chambre d’agriculture alternative. La réponse est aussi simple qu’une poignée d’euros, quelques centaines, même pas le SMIC. (...)
Dans l’interstice de ce procès comme dans ce temps éternel, depuis que Mixel nous a quittés ce samedi 8 mai, un matin où des centaines de marcheurs en faveur de la paix gravissaient symboliquement les sommets basques, les images se bousculent à la porte de ce journal dont il était un rédacteur indéfectible et avisé, dans la nécessité, toujours brûlante, d’expliquer. Et dans cet enterrement, aux allures de pastorale, on ne savait plus très bien qui pleurer ni applaudir, du compagnon, du bâtisseur, du militant, du syndicaliste, du faiseur de paix, du meneur de batailles ou de cette foule sans laquelle il n’aurait pas marché d’un pas aussi déterminé. (...)

Un être d’exception

Jakes Abeberripar Jakes Abeberri
L'Édito du mensuel Enbata - Notre Pays Basque a perdu un homme d’exception, un guide, un visionnaire, un constructeur. D’une société enkystée dans la tradition, claquemurée dans ses tutelles institutionnelles, Mixel Berhocoirigoin, dans une complicité fusionnelle avec sa compagne Mikele, a su bâtir des contre-pouvoirs pour un meilleur vivre-ensemble.
En l’espace de sa vie active, il a métamorphosé le monde paysan basque au plus profond de chaque etxe dans son mode de travail, ses relations intergénérationnelles, ses productions et leurs débouchés commerciaux vers le monde urbain. Cette révolution tranquille, il l’a en grande partie décrite durant des années par ses chroniques régulières dans l’hebdomadaire, puis mensuel Enbata qui, réunies, pourraient être le document testimonial de Mixel. (...)

« Jakin dezatela Parisen gure egoera babestuko duen koadrorik gabe, ez dutela bakerik izanen ! »

Tribune Librepar Tribune Libre
EUSKAL KONFEDERAZIOA-ren hitz hartzea 05/29an - "Euskal Herrian da, Frantzia Estatu guztian, murgiltze sistema aitzinatuena eta hedatuena lurralde hizkuntzen irakasteko. Hemen badakigu hau dela hiztun osoak sortzeko manera bakarra, euskaraz biziko diren helduak eta hizkuntza transmitituko dutenak...Seaskan 37 ikastola badira, lehen maila, kolegio eta lizeo, sail katolikoan 19 ama eskola eta sail publikoan 20 ama eskola murgiltzea praktikatzen dutenak, orotara 5 000tik gora haur! Sortu ditugun tresna bikainak galtzea, eta gibelera egitea ez dugu onartuko."
"Gure hautetsi ordezkariek, parlamentariek, gobernuak seguritate juridiko hori segurtatu behar digute lehenbailehen. Jakin dezatela Parisen gure egoera babestuko duen koadrorik gabe, ez girela isilduko eta ez dutela bakerik izanen ! Eskolan ez bakarrik, euskarak bere toki guztia behar du karrikan, administrazioan, hedabideetan, gure egun guzietako harremanetan." (...)

Nations, frontières, identité et souveraineté

Nicolas Goñipar Nicolas Goñi
À l’heure où les crispations identitaires et les frontières étatiques se durcissent, quelles valeurs doivent guider nos réponses aux questions du XXIème siècle?
L’extrême droite a le plus de facilité à imposer, sur la question identitaire, ses cadres de pensée, ses concepts et jusqu’à son vocabulaire, tandis que la gauche ne fait que réagir au lieu d’être force de proposition. (...)