Jean-Louis Davant, Auteur à Enbata

Aberri Egunak

par Jean-Louis Davant10/04/202321/04/2023

Aberria, aita-amen herria, hots patria edo matria: hitz berri hau Sabino Arana Goiri bizkaitarrak asmatu zuen XIX. mende bukaeran.

Haatik Aberri Eguna, euskaldunen jai nazionala, berantago etorri zen: lehena 1932an Bilbon antolatu zuen Eusko Alderdi Jeltzaleak, Espainiako II. Errepublikaren hasieran, Primo de Ribera jeneralaren diktadura bukatzean askatasun garai bat etorri baitzen. Gaitzeko arrakasta erdietsi zuen, eta ondoko hirur urteetan errepikatu zuen EAJ alderdiak: 1933an Donostian, 1934an Gasteizen, 1935ean Iruñean. Baina 1936an ez zen egin, giro politikoa zinez minbera baitzen errepublikaren alde bezain aurka. (...)

Gernikako Arbola, Euskaldun guztien himnoa

par Jean-Louis Davant03/04/202303/04/20231

Iparragirre poeta gozoaren kantu eder eta hunkigarria goizik sartu zitzaigun Iparraldeko hiru lurralde historikoetan, eta berehala hedatu denetara. Herritarrek abian beretu zuten, euskaldunen ereserki eta himnotzat hartu, zutik abestuz boneta/gapelua/txapela eskuan. Ber bidean sartu ziren erakundeak eta instituzioak, bereziki udaletxeak, Gernikako Arbola musikarekin emanez beren ospakizunetan, batasun handitan, ideologia eta politikako jarrera ezberdinen gainetik, eskuinekoen eta ezkerrekoan artean diferentziarik egin gabe.

Beraz Iparralde apal bezain barnoi eta sakon honetarik dei egiten dizuegu mundu zabaleko euskaldun guztiei, eta zuei, zazpi lurralde historikoetako hautetsiei, bereziki hirur eskualde ofizialetako alderdi eta buruzagiei, Gernikako Arbola onar dezazuen, herri osoaren sentimendu sakonaren arabera, euskaldunen himno eta ereserki unibertsal bezala. (...)

L’identité basque ?

par Jean-Louis Davant27/03/202327/03/20234

Partons de la question rituelle : d’où viennent les Basques ? Selon les données les plus récentes, les Basques viennent de Lascaux, Brassempouy, Otsozelaia, Altamira, Irulegi, Soria, Huesca, Vénasque, Saint-Lizier en Ariège, Luchon, Auch/Iliberri... comme leurs voisins et cousins gascons et hauts-aragonais, voire catalans des Pyrénées et primo- castillans d’entre l’Ebre et Burgos. Comme ces voisins, nous descendons des vieux Aquitains et Vascons dont la langue d’origine préhistorique, évolua sous l’action du latin.

Aujourd’hui les savants biologistes nous disent qu’il n’y a pas de race basque. Tant mieux, et l’on revient à l’essentiel, c’est-à-dire à la langue. On ne la subit pas comme le sang reçu des géniteurs, on l’apprend... (...)

Elkano et Cie

par Jean-Louis Davant13/02/202313/02/20231

En février 2017 le candidat à la présidence de la République Française Emmanuel Macron déclarait que la colonisation de l’Algérie était “ un crime contre l’humanité ”. Dans ma tribune Enbata d’avril 2017, je posais la question : “ Macron a-t-il raison ? ” Je répondais que oui, et à l’appui de mon opinion je citais largement un rapport établi en 1833 par une commission d’enquête parlementaire envoyée en Algérie par le roi des Français Louis-Philippe. (...)

A fortiori l’on devrait appliquer les mêmes précautions historiques à l’examen de faits plus anciens, comme le fameux premier tour du monde effectué voici cinq siècles par le navigateur basque Sebastian Elkano. (...)

Txomin Peillen abertzalea

par Jean-Louis Davant06/02/202306/02/2023

Denbora gutiz Euskal Herriak Zuberoan galdu ditu hiru argi handi : Junes Casenave (2018-09-24), Allande Socarros (2021-12-08) eta Txomin Peillen (2022- 12-09). Azken hau nor zen engoitik badakikegu, aipamen asko ukan berri baitute horren etorkiak, biziak eta lanek. Izan den abertzaleaz ariko natzaizue hemen egun.

Gaur abertzale izatea gauza franko arrunta dugu idazle, teknikalari, itzultzaile, irakasle, kazetalari, hots langile intelektualen artean. Ez zen ordea batere hola duela 70 urte, aitzitik zinez bitxia, ezin sinetsia zen burutik ongi zegoen norbait « Zazpiak- bat horren alde » izan zedin. Oso guti zeuden, eta jendeak urrikari bezala, ez entzunarena egiten zioten. (...)

Le grand chêne est tombé

par Jean-Louis Davant06/02/202306/02/20231

La génération qui précéda de peu la mienne produisit au Pays Basque nord une série de personnages de haute taille physique et mentale : Ximun Duhour, Christian Laxague et Pierre Charritton à Hasparren, Michel Labéguerie à Cambo, Ximun Haran et Jakes Abeberry dans le BAB. Jakes Abeberry restait le dernier de ces grands chênes et seuls les ans ont eu raison de sa formidable résilience.

Sa chute n’est certes pas restée inaperçue, contrairement à ce qui se passe en général avec les personnes âgées, le plus souvent oubliées des jeunes générations : il était un monument incontournable de la cause basque, toujours en mouvement jusqu’au dernier moment. (...)

Euskaldunen erresuma

par Jean-Louis Davant16/01/202316/01/20231

824an sortzen da Iruñeko erresuma, Ebro aldeko baskoi musulmanen laguntzarekin. Bi aitzindariak, Eneko Arista eta Musa ibn Musa, elkarren askazi dira. Baina horien ondokoek kartak nahasiko dituzte. Beraz nafar kristauek usu buru eman beharko dute mahomatar armaden erasoei. Guduka handirik galduko dute, hala nola Junkera Ibarrekoa 920an. Almanzor edo Al-Mansurrek euskaldunak sei aldiz erasanen ditu, bi aldiz Iruñen sartuz.

Baina 1002an hiltzen da, eta ber denboran agertzen zaigu Antso Handia (1004-1035). Antso III. horrek Euskal Herriari aire puska bat emanen dio, gerlaz baino gehiago musulmanekiko tratuz eta kristau handikien arteko ezkontzaz. (...)

Txomin Peillen, idazle poliglota eta polifazetikoa

par Jean-Louis Davant12/12/202212/12/2022

Dominique / Txomin Peillen joan zaigu 90 urteetan. 1932an sortua Parisen, gurasoak zuberotarrak zituen, haatik frantsesez hazi zuten. Euskara bere baitarik ikasi zuen gaztetan Ibinagabeitia bizkaitarrari esker.

Gaztetik idazle poliglota eta polifazetikoa dugu, euskaraz nagusiki (zubereraz, gipuzkeraz eta gero batuan), bereziki eleberrian, saioan, olerkian, eta jakintza desberdinetako gaietan. Berrogeita zenbait liburu agertu ditu euskaraz, hiru frantsesez, bat gaztelaniaz... Aljeriako gerla denboran soldaduska han egina zuen erizain karguan, eta pazifista bilakatu zen abertzalea izanarren. Hemen, Eusko Alkartasuna alderdian jardun zuen. (...)

Baskoniaren izenaz

par Jean-Louis Davant31/10/202231/10/2022

Lehen Akitaniak, Zesarrek La guerre des Gaules libürüan aipatüak, bi mente eta erdi berantago Novempopulania deitüak, VII. mende hastean izen berri bat hartü züan, Baskonia, IX.ean Gaskonia bilakatüko zena.

Izen kanbio hori nola esplika ? (...)